Wildavsky

                                          ob_5e799c_aaron-wildavsky-1930-1993.jpg

Aaron Wildavsky (1930-1993) èro un climatoulogue proufessour à Berkeley que coumo toùti li geougrafes dïs qu’anan vers uno periodo glaciàrio. Apound coumo toùti si coulègos que de rescaufoments limitats venou de la variaciou de l’activitat soulàrio e pas de l’activitat umono.

La provo n’es que de 1940 à 1970 las temperaturos baissèrou sèns relàmbi del ténp que l’utilisaciou d’idrocarbures se multiplicavou per 669.

So qu’es mai ouriginau dién soun ensenhoment acò’i que provo qu’un rescaufoment ourio mè de counsequéncios pousitivos maudespièit ço que dizou lis ecoulougistos.

Eckart

                                                    eckart.jpg

Dietrich Eckart es gairebé descounegut pamen un pauc abons de mouri dïguè à d’amics :

Seguissat Hitler. Guel dansarò mas iéu èi escrit la musico. Me plouressiat pas, èi influenciat l’Istòrio mai que cap d’aute Alimond.

Quau èro aquel ome de l’oumbro del poudér tant inmense ?

Nasquè lou 23 de mars de 1868 à Neumarkt dién lou Nalt-Palatinat. Soun paire es un noutàri proutestant. Acò vòu dïre duoi causos : qu’es d’ourigino richo e que la familho se troubavo plô dién lou Kulturkampf de Bismarck countro l’internaciounalisme catoulique.

                                        220px-Dietrich_Eckart_01.jpg

Fo d’estùdis de medicino mas prefèro trabalha coumo journalisto à uno epoco que lou bachilierat sufizio per se faire engaja dién la proufessiou.

La mort de soun paire en 1885 li vau un eretatge que li permet de s’establi à Leipzig ount’ o l’impressiou d’èsse mai al cor de la vïdo intelectualo alimondo, puèi à Regensburg.

Mas en 1899 lou tresaur s’agouto e vo à Berlin dién l’espèr de visca de si pouèmos e de sas pèços de teatre, que mancou pas de succès, coumo uno adaptaciou de Peer Gynt, legendo nourvegiano.

Aquelo pèço es impourtanto. Sèns lou faire celèbre se jougarò de manièro countùnio e li assiguro de revenguts cado mis gairebé touto sa vïdo.
Es atabé la marco de sa fascinaciou pel Nourdisme.

Adèro à uno soucietat secreto « Thule »ounde li ensenhou una formo per soun racisme.

Sa vïdo countado es sèns grand interés. Agent participat à la tentativo de cop d’estat d’Hitler se refugìo à Berchtesgaden ounde mouris dei seguidos de soun alcoulisme e de soun goust per diversos drogos, notamen de coucaïno mesclado à ço que li passavo pel cap de prindre. Avio mè 55 ons.

LA PARTIDO IMPOURTANTO DE SA VÏDO

Acò’i la partïdo que digu remarquè pas à l’epoco. Militant e ouratour del pichou Partit Oubrier Alemond (DAP = Deutsche Arbeitere Partei) devé lou mentor, lou counselhier, lou fourmatour ideoulougique d’un descounegut Adolf Hitler.

Acò’s el que lou bouto en davont coumo ouratour del partït, puèi que l’ajudo à mounta à cimo.

Soubre soun counsèlh Hitler dïntro dién la soucietat Thule que counsidèro pas plô seriouso mas ounde pot rescountra de pichous patrous que finànciou lou partït.

Maudespièit soun mespretz relatiéu per la soucietat Thule gardo soun estïmo per Eckard.

La croutz gamado ve de Thule. En fait à l’ourigino acò èro uno svastika nourmalo. Acò’i sounque per de razous de caractèris d’estampario que fouguè inversado e que devenguè gamado, cò’i dire la letro grèco gamma repetado quatre cops.

En 1920 també acò’i Dietrich Eckard que counselho à Hitler de croumpa al noum del partit lou journau Müncher Beobachter (L’oubservatour Muniqués) que devendrò lèu « der volkischer Beobachter » (L’oubservatour poupulàri) e que Dietrich Eckard bailejarò fin sa mort.

Dous rolles : la façado e la brilhanço per Hitler
la baso ideoulougico, la fourmaciou per Eckard

Mas Eckard s’i counèis també en proupagando. Acò’s el qu’escriéu l’eslougan eficace « Deutschland erwache » = Alimonho, drevìlha-te, que se troubarò soubre lis auriflambos.

Escrieurò també soubre una musico del coumpousitour revouluciounàri francés Méhul la chanson di SA « die Fahne hoch » = la bandièro nalto, que sounarau puèi « das Horst Wessel Lied » en l’ounour del primier militant nazi tuat à soun oustau per d’assassis coumunistos mas qu’es ji l’autour de la chansou.

Quand Eckart mouris Hitler o pas achabat Mein Kampf que dedicarò amm’ aquel fraso :

Deziri cita també l’ome que, demié li milhours, counsagrè sa vïdo à la pouesìo, à l’idèio, e mai inquèro à l’acciou, à la respelido de soun poble, de nouste poble : Dietrich Eckart.

Ramound Vidal de Bezaudu

ob_f8950e_6538-6538

 

Ramound Vidal de Bezaudu, Ramond en lingo vièlho èro un troubadour del sègle Tretge que nasquè dién lou vïlatge de Bezaudu, coumuno de Tournomiro, Cantau.

Per de razous que saben pas, li Catalôs d’Esponho e lours vailets occitans lou pretindou Catalô espanhòu e gausou pretindre que Bezaudu sario Besalù en Esponho.

Sounco que podou pas esplica coumo Bezaudu sario devendiut Besalou !

En realitat lou vïlatge de Bezaudun en francés, Bezaudu en auvernhat, existo toujour. L’avet en fotò didamount.

Acò’s atï que nasquè nouste troubadour que fouguè batijiat dién la glèisio parrouquialo çai-après.

                       ob_e0ea96_th

Soun pouèmo, chantat coumo toùti li pouèmo à l’epoco se souno « Abril sourtissio e Mars dïntravo », en lingo vièlh Abril issi’ e Mays intrava.

Atï n’avet la debuto :

« Abril issi’ e Mays intrava
e cascus dels auzels chantava »

Atï n’avet la fi que mostro plô que viscavo en Auvernho e pas en Esponho, sèns coumta la lingo ! :

Per qu’ieu m’en fora tost partitz
per penr’ un autre cossirier,
mas aventur’ e siey mestier,
que mans homes fan benenans,
volgron qu’ieu fos a Monferrans
vengutz en Alvernh’ al Dalfi,
e si fon un sapte mati
si co suy vengut de Riom…

Dalfi, al femini Dalfina, èro un noum de batisme auvernhat que de coumtes pourtavou, e que devenguè un titoul noble quand partijièrou l’Auvernho en Coumtat d’Auvernho e Dalfinat d’Auvernho.

La chapèlo di senhours de Tournomiro es un mounument istourique :

ob_70e518_chateau-danjony-6-comite-regional-de

alaouitos

Lis alaouïtos, ou mièl escrit ‘alaouïtos ou 3alaouïtos segoun uno trascripciou mai recento di caractèris arabes, sou de Musulmans que tïtèrou lou shi’isme ou piulèu que fouguèrou renegats per li shi’itos.

Que legiguèssou l’Alcouran ammé distanço es counforme es la tradiciou shi’ito, mas legissou també la Biblo, festìjiou Paschos, l’Epifanio e la Nadau e se maridou amm’ una soulo fenno.

Amm’ acò bevou també de vï, amai se chimou pas trop.

Aun gardat li cinq pilars de l’Islam :

la shahàda, lei cinq pregàrios cado jiour, la zika’a, lou june del Ramadan, e lou pelegrinatge à la Mècco.

(la shahàda es la fraso « Ashahàdou an la ilah illa Allah wa ashahàdou an Mou7àmmed rassoul Allah = Testimònie que i o pas de diéu sounque Diéu e testimònie que Bafoumet es lou proufèto de Diéu)

(La zika’a es l’oubligaciou de douna i paures, à la debuto de l’Islam, detz per cent de soun revengut)

Acò’i la religiou del president surian Bashar el Assad, ço qu’esplico en partïdo que proutegis lei minouritats religiousos coumo la sèuno mas també li Cristiôs.

Uno auto razou es que lou partit Ba’ath / de la Renaissenço es un partit laïque.

                                               bashar.jpeg

Li Musulmans sunnitos counsidèrou lis alaouïtos coumo nou-Musulmans e dizou quitomen  « Un alaouïto que vòu se faire Musulman dèu coumença per se faire Cristiô abans de venï à l’Islam ».

Li shi’itos pensou souvent parier mas coumo lou 7ezbollah libanés coumbat també lou Calilfat Islamique e que Bashar el Assad proutegis la minouritat shi’ito, lei relacious sou bounos pel moument.

De lour shi’isme d’ourigino lis alaouïto aun gardat la crezenço qu’un mahdi /envouiat devendrò lou doutgen imam de la coumunautat musulmano.

(après ounge imams istouriques en coumençant per ‘Ali, e ammé Houssein coumo tresième imam, l’ome que fouguè tuat à la batalho de Kerbala)

Lour sieieme imam es Yafar as-Sàdiq, que foundè lour escòuo de jurisprudéncio.

Tesla

Nikola Tesla Никола Тесла es un Serbe nascut en Crouacio austrïano à l’epoco, e devengut cioutandan americô. Guel-mèmo se counsideravo coumo un Iougouslau devendiùt Americô.

Sa familho, sourtïdo del Kossovò oucupat per li Turcs, s’èro refugiado en Crouacio austrïano.

th.jpg

Soun passaport èro en lingo crouato amai se l’alimond èro la lingo de l’administraciou. Soubre aquel plan l’impèri austrïan, la presou di pobles segoun Clemenceau, èro mai demoucrato que la Republico franceso. La soulo causo es que soun noum de batisme es en alimond : Nikolaus.

                                          220px-putovnica_nikola_tesla_01082

Nikola Tesla fouguè ingeniour. Acò’s el qu’inventè la courent alternatiéu que fazio tant rire Edison.

Mas tournession en darrié que sa vïdo americano es plô counegudo mas se parlo min de sa fourmaciou en Uropo.

Nasquè à Smilijan /smiliyan/ lou detz de juliet de 1856. Puèi sa familho se mudè à Gospić en 1862. Acò’s atï que faguè l’escolo primàrio, puèi anè al licèu de Karlovac.
Anè dounc à l’Universitat de Graz estudia l’ingenierio electrico.

Segoun l’Universitat de Graz  i achabè pas lis estùdis. Tant i o trabalhè coumo ingeniour ajutòri à Maribor (d’uèi en Esclouvénio) durant un on. Puèi soun paire lou counvencè d’ana estudia à l’Universitat Caroulino de Prago.

La mort de soun paire lou privè de l’argent per countunia li cours.

Irousomen avio legit belcop de lhibres quitomen en deforo de la bibliougrafio universitàrio e avio bouno memòrio.

En 1880 s’establis à Budapest per trabalha soubre lou telefone dien la coumpanhio de Tivadar Puskas, lou creatour del telefone oungrés. Tesla inventè lou primier megafone.

En 1882 anè à Paris ounde la Continental Edison Company l’avio engajat. Inventè lou  moutour à inducciou e diversos invenciou qu’utilisavou lou chomp manhetique routatiéu.

En 1884 anè pel primier cop is Estats Unïts à New York amm’ una recoumandaciou d’un rèire-emplegadour. Fouguè engajat per Edison en persouno.

En 1886 foundè sa pròpio coumpanhio la Tesla Eletric Light & Manufacturing. Soun courent alternatiéu fouguè refusat per tout lou mounde e la soucietat capoussè. Trabalhè dounc coumo oubrier durant dous ons. Amm’ acò aguè prou de capitau per coustrure un moutour à inducciou de courrent alternatiéu.

En 1894 Nikola Tesla coumenço d’estudia li rais X qu’aun pas inquèro de noum à l’epoco. Maugrat un incèndi que destrus soun labouratòri o prou de resultats per publica en  1895  un estùdi soubre li rai de Röntgen que lou sabent alimond Wilhelm Röntgen avio presintat dinc un lhibre la mèmo annado.

Tesla utiliso soun pròpie tube vouide per crea de rais X e que segoun el es mai perfourmant. D’aqui passo à sa descoubèrto principalo : la trasmissiou de l’electricitat sèns fiaus.

En 1891, à trento-cinq ons devé cioutadan americô. Trobo d’ajudo financièro per espleita la counductivitat terrèstro en fazent de grandos tourres que recebou d’electricitat entre guessos sèns fiau. Mas quand li financiers s’atrachou que l’electricitat sarò gratuïto en guelo-mèmo, que sufirò d’entretenï las tourres, li copou l’ajudo.

Acò’s atau qu’uno invenciou meravilhouso sarò pas jiamai espandïdo e oufèrto al public.

Pamen faguè founcciouna duoi lampo en dous endrèits diferents de New York e sèns fiaus.

Trabalhè també soubre la radio-difusiou.

Mouriguè à New York lou sèt de ginié 1943. Avio inventat un fum de causos, del goniomètre à la candièlo di moutours amm’ esplousiou.

Badura-Skoda

bs

 

Paul Badura-Skoda es un pianisto austrïan que nasquè lou 7 d’ouctobre de 1927 à Vieno.
Es l’interprèto lou milhour per lis obros de Haydn, Mozart, Schubert e Beethoven.

Jiogo souvent soubre de pianòs d’epoco coumo un Hammerpflügel, la marco del pianò de Beethoven, mas atabi soubre un Bösendorfer.

 

Badura Skoda.png

Gorkin

                                                 julian_1925

Julian Gòmez Garcìa « Gorkin », nasquè en païs Valencian espanhòu en 1901 moriguè à Paris lou vint d’agoust de 1987.

Fouguè militant del Partit Coumuniste Espanhòu, puèi passè al Bloc Obrer i Camperol (Bloc Oubrier e Païsô) de Catalounho, al POUM quand lou Bloc e l’Esquerro Coumunisto s’uniguèrou per fourma aquel Partit Oubrier d’Unificaciou Marxisto, e après la segoundo guerro moundialo, rejounhè lou Partit Soucialisto Oubrier espanhòu.

Nasquè dounc à Benifairó de les Valls. O vint ons quand es foundado la « Federacion comunista del Levante » e i adèro cossé.

Un on daprès, en 1922, la poulìcio lou chirco puèi que l’acuso de pacifisme e de leso-majestat. Se refugìo en Franco.

A Paris simpatiso ammé l’esquerro coumunisto, cò’i dïre la brincho zinovievisto e troutskisto del Partit coumunisto. Tïto lou mounde coumunisto en 1929 puèi que counsidèro que l’URSS es pas soucialo ni demoucratico.

Quand torno en Esponho, acò sarò en Catalounho, adèro al Bloc Oubrer i Camperol bailejat Per Joaquim Maurin.

Participo à la revouluciou d’ouctobre de 1934 e dèu tourna fugi al moument de la repressiou. Torno en 1935 en Esponho, à Valéncia. A-n-aquel moument lou Bloc Obrer i Camperol o fuziounat ammé la Izquierda Comunista, detz cops mai pichouno.

Durant la guerro civilo se mudè à Barcilouno d’Esponho per baileja la revïsto del POUM « La batalla ». Li coumbatents del POUM se batiou soubre lou frount d’Aragoun ammé d’armos leugièros e aviou de pèrdos terriblos.

En mai de 1937 quand li coumunistos pringuèrou lou poudér reau, l’arrestèrou, l’empresounèrou e lou tourturèou. Lou Guépéou, la poulìcio souvietico mandado en Esponho, ourganisè un grond proucès publique per l’acusa d’èsse al servìci de Franco.

Acò èro trop absurde, e per soun  bounur Julian Gorkin èro trop counegut per qu’acò marchèsso. I aguè belcop de proutestacious internaciounalos mas soubretout de militants del POUM e d’anarquistos de la CNT pringuèrou d’assalt la presou ount’ èro e lou delibrèrou ammé toùti li militants d’esquerro empresounats per li souvietiques.

Pouguè tïta l’Esponho gaire de ténp abons que li franquisto arribèssou à Barcilouno. Se refugiè en Franco ount’ animè divers coumintats ammé Victor Serge.

En 1940 anè al Mexique, lou soul païs que recouneissio pas l’Esponho franquisto. Pouguè l’i faire venï sa familho e belcop d’autre mounde.

Al Mexique se retroubè ammé lou Francés Marceau Pivert.

Se trobo que Tròtsky vïscavo també al Mexique. Maudespiet la diferéncios aviou en coumu d’èsse marxistos e anti-stalinians.

Julian Gorkin se faguè pas de Tròtsky mas l’assassinat del baile russe l’indinhè e faguè soun enquisto. Acò’s el que descoubriguè la vertadièro identitat de l’assassi Ramon Mercader e que prouvè l’acciou d’agents souvietiques.

Apareguè dinc uno emissiou de Bernard Pivot counsagrado à Tròtsky en ginié de 1976 :

En 1948 fo un vouiatge en Franco per un coungrès… mas s’enamouro d’uno Franceso e demoro.

Escriguè de yibres de douctrino coumunisto d’esquerro, de remembres, e countuniè de faire de journalisme militant en espanhòu.

Participo à divers coungrès anti-coumunistos, puèi que counsidèro que dempuèi la fi del Nazisme lou perilh principau es lou perilh souvietique e coumunisto en generau.

En 1970 adèro al PSOE, partit soucialisto oubrier espanhòu, en grando partido per resignaciou per que la tresenco vìo entremié la Soucial-Demoucracìo e la revouluciou demoucratico capito pas.

En 1976 participo à-n-aquelo emissiou de Bernard Pivot.

Mouris en 1987, trop d’ouro per vèire la fi de l’Uniou souvietico que l’engertavo.

 

Julian-Gorkin.jpg

Marceau Pivert (1895 – 1958)

                                       Marceau Pivert.png

Aquel ome doublidat d’uèi fouguè plô counegut en Franco, Esponho, URSS entre mantùnis àutri païs. Fouguè un dirigent soucialisto que naveguè entre lou refourmisme à la modo de Leon Blum e de pausicious revouluciounàrios un pauc imprecisos.

Èro mèstre d’escòuo, filh d’un oubrier agricolo de la regiou parisenco. Fouguè dirigent del SNI (Sendicat Naciounau di Mèstres d’Escòuo). Rejounhè en 1924 lou Partit Soucialisto SFIO (Secciou Franceso de l’Internaciounalo Oubrièro).

En 1927 devé co-directour de « La batalho soucialisto », journau dien la tradiciou de Jules Guesdes, dounc de l’alo d’esquerro del Partit.

Acò’s el que creè lou simbèl de las tris flèchos del Partit Soucialisto.

flechos-de-la-sfio

Es plô mai agressiéu que la roso del PS nouvel d’après 1971, mas chau dire que l’epoco èro vioulento en regiou parisenco e que Marceau Pivert avio ourganisat de vertadièros milìcio anti-fascistos coumpousados de sendicalistos de toutos las tendéncios d’esquerro en deforo del Partit Coumunisto qu’avio si pròpies milicians.

En 1936 dïntro dien lou gouvèr de Frount Poupulàri coumo ministre de l’infourmaciou. Escriéu en 1936 dien  La batalho soucialisto un article que fo de brut « Tout es poussible ».
Dien aquel article se mostro mai revouluciounàri que la maje-part del partït puèi que proupauso de faire uno revouluciou anti-capitalisto mentre que Blum vòu de grands milhouroments pei salariats mas sèns daroucha la Demoucracio, bourgeso segoun M. Pivert.

Marceau Pivert vòu notamen limita lou mai poussible li postes ministeriaus i Radicaus e vòu s’apieja soubre uno aliganço poupulàrio sendicalo.

Àqui dessoubre se trobo d’acòrdi ammé lis anarcò-sendicalistos e li troutskistos.

En setembre de 1936 vo à Barcilouno e prind la paraulo dien d’acampados del POUM (Partit Oubrier d’Unificaciou Marxisto).

Per avèdre mai de yibertat foundo uno tendéncio dien lou Partit que se souno l’Esquerro Revouluciounàrio.

Se chauto de manda d’armos i republicôs espanhòus. Es fourçat de s’arresta al moument de l’embargò internaciounau respectat per la Franco e la Grando-Bretanho.

Amm’ acò coumo li coumunisto espanhòus assassinou sis amïcs del POUM, o pas trop envégio de lour faire proudèl dien lour obro de mort e de trahisou.

Maugrat cò, la SFIO lou trobo trop à l’esquerro e l’escampo deforo. Foundo adounc lou PSOP Partit Soucialisto Oubrier e Païsô.

Soubre uno lìnio pacifisto revoulouciounàrio aquel partït aprouvarò lis acòrdis de Munic del tenp que Blum rearmo la Franco per que vèi la guerro quage siguro. (Mounto lis ouros de trabalh à detz cado jour dien lei fabricos d’armoment).

Lou PSOP fo d’oumbro al PCF e li coumunistos atacou Marceau Pivert fisicomen durant uno acampado per lou tua. Mas quand lou creziou mort èro sounque estavanït e si coulègos lou menou à l’espïtau.

Passo la guerro al Mexique ount’ animo un « Frount Oubrier internaciounau » ammé Gorkin e Victor Serge, dous militants revouluciounàris anti-stalinians.

Quand torno en Franco en 1946 torno à la SFIO  – parièromen coumo belcop d’Espanhòus del POUM tournarau al PSOE Partit Soucialisto Oubrier d’Esponho – per se gandi di coumunisto e ensaja de buta lou Partït mai vers l’Esquerro.

Proupauso un tresenc camp que définis d’aquel biais : « lou camp dei forços nou-capitalistos, noun-estalinianos e oubrièros ».

Councrètomen refuso touto aliganço ammé lou MRP (li Cristiôs de la Resisténcio), li Gaullistos e li coumunistos.

A la fi de sa vïdo s’oupauso à la guerro d’Algerìo e sousté Messali Haj.

Mouris en 1958. De rèire-militants del POUM espanhòus participou à si funeralhos ammé de soucialistos d’esquerro e de rèire-troutskistos.

Soubre lou plan teourique soustè entremié duoi ribos : la reformo ou la revouluciou.
Mas soubre lou plan pratïque fouguè un grand ourganisatour.

État

Istamboul

                                               th.jpg

Lou noum ouficiau de la vïlo en turc es Istanbul. Aquel noum es ouficiau dempuèi lou 28 de mars de 1930.

Aperabons avio gardat soun noum gregau de Coustantinople, mas lou poble dizio Istamboul qu’es una defourmaciou de la fourmulo grèco : εις την πόλιν /is tin bòlin/ = à la vïlo.

Coumo lou turc s’escriguè en caractèri arabes durant de sègles, la trascripciou èro : استنبول

/istanboul/ amm’ un alif à la debuto souvent doublidat ço qu’esplico la formo Stamboul, courrento també.

Noutession dinc uno charradisso que la maje-part dei vïlos turcos aun la mèmo fourmulo grèco coumo ourigino : εις την Σμυρνα /istinsmirna/ que beilo Izmir, εις την Νικομεδία /istinnikomedìa/ que beilo Iznikmid…

La capitalo poulitico Ankara, accentuado soubre la primièro ço qu’es rare en turc, ve del noum gregau Άνκυρα /Ankyra/, que fouguè un ténp Angora e que beilè soun noum à l’enjo de chats pialuts.

Coustantinople, chausido coumo capitalo de l’Ourient per Coustanti, puèi coumo capitalo de tout l’Impèri roumô per si successour, èro à l’ourigino una vïlo perso que se sounavo Bizànci. D’aqui ve lou noum « d’Impèri bizanti » que lis istourians beilou à l’Impèri roumô tardiéu qu’adouptarò lou grèc coumo lingo ouficialo ammé lou ténp.

Coustantinople fouguè la capitalo di souldans – califos turcs. Quand Mustafa Kemal Atatürk pringuè lou poudér desplacè la capitalo à Ankara, mai lonh de las troupos uroupencos que venio de coumbatre.

Istamboul demoro la vïlo la mai poublado de Turquìo ammé mai de quatorge miliouns d’abitants, demié guéssi 68 000 Cristiôs grècs e armènis e quauques centenaus de Jousiéus.

De sigur, dién l’encastre religious se dïs toujour Coustantinople. Lou Patriarcho ourtoudoxe es patriacho de Coustantinople.

Lis Esclavous diziou Konstantinograd, e à lour imitaciou li Roumanés faguèrou parier.

Li Bulgares, quand èrou soumés i Turcs, diziou Tzarigrad = la vïlo de l’imperadour (turc).